دکتر امیرحسین توفیق – ونکوور
آن‌هایی که برای مهاجرت به کانادا از طریق یکی از برنامه‌های مهاجرتی موجود، چه برنامه‌های مهاجرت موقت و چه دائم اقدام کرده‌اند، می‌توانند اذعان کنند که قوانین نانوشتهٔ زیادی برای هر کدام از این برنامه‌ها وجود دارد. نمونهٔ کوچک آن، نیاز به ارائهٔ برنامهٔ تحصیلی (Study Plan) در زمان اقدام برای اخذ مجوز تحصیل در کاناداست و این در حالی است که این مدرک در لیست مدارک موردنیاز که متقاضی ملزم به آپلود آن‌هاست، وجود ندارد. نمونهٔ دیگر طرح کسب‌وکار (Business Plan) است، برای متقاضیانی که قصد اقدام برای گرفتن مجوز کار به‌منظور راه‌اندازی کسب‌وکاری را دارند. به این مدرک هم صراحتاً در فهرست مدارک موردنیاز ادارهٔ مهاجرت اشاره‌ای نشده است، اما اگر پرونده‌ای مردود شود، افسر پرونده به‌صراحت در نوشته‌های خود در پرونده قید می‌کند که به‌عنوان مثال برنامهٔ تحصیلی متقاضی مشخص و کامل نبوده است یا طرح کسب‌وکار متقاضی ایراداتی داشته است که به نکات آن هم اشاره می‌کند.
وجود این قوانین نانوشته، مشکلات عدیده‌ای برای متقاضیان مهاجرت به کانادا فراهم کرده و خواهد کرد. مشکلاتی که عدم آگاهی از این قوانین نانوشته و عدم ارسال مستندات مربوط به‌همراه پرونده که می‌تواند در قوی‌ترکردن یک پرونده نقش اساسی داشته باشد، احتمال مردودشدن آن پرونده را افزایش می‌دهد.
و اما، شواهد نشان می‌دهد که هیئت حمایت از پناهندگان هم در حال تغییر سیاست‌های خود است و شاید بتوان گفت که در حال به‌مرحلهٔ اجراگذاشتن قوانین نانوشتهٔ خود است.
شهروندانی که در دههٔ ۹۰ یا پس از آن، برای گرفتن اقامت دائم، از دولت وقت کانادا به‌عنوان پناهنده، درخواست محافظت کرده‌اند، به یاد دارند که مراسم استماع دادرسی و پرسش از اساس و دلیل پناهندگی آن‌ها، چندین ساعت و حتی چندین روز به طول می‌انجامید و اثبات آنکه متقاضی پناهندگی در کشور متبوع خود تحت آزار و اذیت قرار گرفته یا حقوق او ضایع شده است، بسیار سخت و بعضاً غیرقابل‌پذیرش بود. چه بسیار متقاضیانی که نتوانستند این موارد را اثبات کنند و از کانادا اخراج شدند. اما، در چند سال اخیر، بنا به سیاست‌های ناگفتهٔ دولت کانادا که یا قصد کمک به متقاضیان را داشتند یا قصد افزایش جمعیت کانادا را یا هر دلیل دیگر، مراسم استماع دادرسی‌ها اغلب در مدت زمان ۱٫۵ ساعت انجام می‌پذیرفت یا حتی بعضاً بدون برگزاری مراسم استماع دادرسی، متقاضی پاسخ مثبت را از هیئت حمایت از پناهندگان و دولت کانادا می‌گرفت. حتی مواردی مشاهده شده بود که متقاضی در جلسهٔ استماع با وجود اشتباهات فاحش و غیرقابل‌گذشت هم همچنان از اغماض و چشم‌پوشی عضو هیئت حمایت از پناهندگان برخوردار می‌شد و مورد ملاطفت آن‌ها قرار می‌گرفت.
اما ظاهراً آن دوران در حال سپری‌شدن است و شواهدی وجود دارد که سیاست‌های هیئت حمایت از پناهندگان در حال تغییر و شاید در حال تبدیل به برخوردهای دههٔ ۹۰ و پیش از ۱۰ سال گذشته است.
دلایلی که نگارنده را بدین برداشت رسانده از آنجا نشئت گرفته است که نمایندگان وزیر که در پرونده‌های پناهندگی، افسر آژانس خدمات مرزی کانادا هستند، به‌طور جدی بر روی پرونده‌های بعضی از متقاضیان پناهندگی واردشده و قصد دخالت یا Intervene را دارند. پیش از این هم نمایندهٔ وزیر بعضاً در برخی پرونده‌ها که احتمال مشکل امنیتی برای کانادا وجود داشت دخالت می‌کرد، اما این دخالت‌ها اخیراً افزایش یافته است. از سوی دیگر، عضو هیئت حمایت از پناهندگان، پیش از تصمیم‌گیری در مورد زمان انجام دادرسی و اعلام تاریخ آن، از متقاضیان مدارک و مستنداتی را هم که پشتیبانِ درخواست و اساس پناهندگی آن‌ها باشد، درخواست می‌کند.
سیستم مهاجرتی کانادا و تمامی سازمان‌های وابسته از قبیل هیئت حمایت از پناهندگان، که سازمانی کاملاً مستقل است اما ارتباط تنگاتنگی با وزارت مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا دارد، به‌نحوی طراحی شده است که همهٔ متقاضیان مهاجرت به کانادا، ملزم به ارائهٔ مستندات معتبر به‌عنوان پشتیبان پرونده‌شان‌اند. به‌عنوان مثال، اگر شخصی قصد اقدام از طریق برنامه‌های کارآفرینی را داشته باشد، ملزم است به ارائهٔ مستنداتی مبنی بر داشتن دارایی لازم بر اساس آنچه در قانون تعریف شده و همچنین مستنداتی مبنی بر داشتن سابقهٔ مدیریت. تمامی برنامه‌های مهاجرتی کانادا از این قاعده پیروی می‌کنند. اقدام و تشکیل پرونده برای گرفتن اقامت دائم کانادا به‌عنوان پناهنده هم که یکی از برنامه‌های مهاجرتی کاناداست، از این قاعده مستثنی نیست. بدین معنی که متقاضی پناهندگی، ملزم به ارائهٔ مستنداتی برای پشتیبانی پروندهٔ خود است. هم مستنداتی که مبتنی بر اساس پناهندگی Basis of Claim و نشاندهندهٔ فعالیت‌های متقاضی باشد و هم مستنداتی که اثبات کند او در صورت مراجعه به کشور متبوع خود تحت آزار و شکنجه و تعقیب قرار خواهد گرفت. تمامی مستندات و همچنین اساس پناهندگی متقاضی می‌بایستی بر اساس قوانین و موارد تعریف‌شده در کنوانسیون ژنو و همچنین مادهٔ ۹۶ یا ۹۷ قانون مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا باشد.
همچنین، اساس پناهندگی متقاضی می‌بایستی پوشش‌دهندهٔ تک‌تک موارد و مشکلات متقاضی باشد. بدین معنا که متقاضی می‌بایستی تا آنجایی که می‌تواند با جزئیات بیشتر، آنچه را بر او گذشته یا می‌گذرد، مکتوب کرده و برای تمامی آنچه عنوان کرده است، مستندات ارائه کند. مستنداتی که به‌عنوان پشتیبان ارائه می‌شود اما در اساس پناهندگی به آن اشاره نشده است، مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت.
در خاتمه، به متقاضیانی که درخواست پناهندگی به دولت کانادا داده‌اند، توصیه می‌شود که مطالب قیدشده در این نوشته را با دقت مطالعه کنند و آن‌ها را جدی بگیرند که ناخواسته پرونده‌شان تحت‌تأثیر این تغییرات احتمالی در سیاست هیئت حمایت از پناهندگان که بر اساس تجربهٔ عملکرد چند وقت اخیر این نهاد برداشت شده است، قرار نگیرند.
